کلیسای سنت استپانوس در 16 کیلومتری غرب جلفا و به فاصلهصله 3 کیلومتری کرانه جنوبی ارس و در روستای متروکه‌ای به نام دره شام قرار دارد. نام کلیسا گرفته شده از نام استپانوس، شهید اول راه مسیحیت می باشد و به علت استقرار آن در دره شام به این نام نیز خوانده می شود. در مورد تاریخچه ساخت این بنا اظهارات فراوانی وجود دارد. عده‌ای آن را از بناهای اوایل مسیحیت و برخی نیز چون تاورنیه این بنــا را به دوره صفویه نسـبت می‌دهند. درحـالی‌که شیوه معماری بنا و مصالح ساختمانی آن نشان دهنده این مطلب است که این کلیسا در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده است. در مورد موقعیت کلیسا نیز می‌توان چنین استنباط نمود که کلیسا در محوطه‌ای حصار شده از درختان و در دره سرسبزی واقع شده که حصاری سنگی آن را احاطه کرده و آن حصار باروئی بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت بند استوانه‌ای سنگی شبیه به دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی دارد. دروازه این بارو در وسط دیوار غربی تعبیه شده و دارای دری چوبی و آهنین می‌باشد و نقش برجسته‌ای از حضرت مریم(ع) و دوران کودکی حضرت عیسی(ع) در پیشانی طاقنمای آن به چشم می‌خورد.  بنای کلیسا از سه قسمت اصلی تشکیل شده است و شامل برج ناقوس، نمازخانه، اجاق دانیال می‌باشد.  برج ناقوس کلیسا بر روی ایوان دو طبقه‌ای متصل به دیوار جنوبی کلیسا قرار دارد. این برج با نقوش برجسته فرشته، صلیب، ترنج، ستاره گل هشت پر زینت یافته است. این برج از آثار نفیس دوره قاجاریه است و در زمان عباس میرزا نایب السلطنه مرمت شده است.  نمازخانه به ابعاد 16*21 متر بوده و در ورودی منبت کاری با تزئینات بسیار زیبای آن در وسط ضلع غربی تعبیه شده است. در این قسمت از کلیسا حجاری پایه‌ها و نیم ستونها و زنجیرهای جوانب و مقرنسهای آن از شاهکار‌های هنر حجاری به شمار می‌رود.

کتیبه ای از سنگ ماسه‌ای سرخ رنگ به خط نستعلیق بر بالای در ورودی و زیر طاق مدخل کلیسا به چشم می‌خورد، نقش‌های برجسته‌ای از فرشتگان بر پیشانی طاقنماهای اضلاع شانزده‌گانه پهن گنبد مرکزی که در حقیقت پای طاق گنبد بلند و زیبای نمازخانه کلیسا محسوب می‌شود حجاری شده است. پوشش این گنبد به صورت هرمی با پوسته خیاری، سی و دو پهلویی است و بر روی پلان ستاره شکل شانزده پر قرار گرفته است. داخل طاق نماهای پهن گنبد یک در میان پنجره‌هایی تعبیه شده که طاق هلالی تودر تویی دارد و تصویرهای برجسته یکی از فرشتگان در داخل قابی چهارگوش نمای بیرونی آن را زینت می‌دهد.

فضای داخلی کلیسا به صورت صلیب بوده و از سه قسمت ایوان، نمازخانه و محراب تشکیل شده است. ایوان بر روی دو ستون و دو نیم ستون قرار گرفته است و نمازخانه در پشت ایوان و در زیر گنبد اصلی است و محراب نمازخانه در جانب شرقی آن قرار گرفته و 96 سانتی متر از کف نمازخانه بلندتر است. ازاره محراب از سنگ مرمر است و دارای هفت طاقنمای جناغی دو طبقه می‌باشد. از جمله تزئینات جالب درون معبد سه نمازگاه سنگی انفرادی با حجاریهای زیبا است. اجاق دانیال تالاری است متصل به دیوار شمالی کلیسا که 6 متر عرض و نزدیک به 20 متر طول دارد که از سه قسمت تشکیل شده است.

اجاق دانیال به نام دانیال از قدیسین قرن پنجم میلادی معروف است. تالار اجتماعات در وسط قرار گرفته و محل غسل در انتهای شرقی تالار واقع شده است. این محل دارای سکوی بلندی می‌باشد که میز سنگی در وسط آن نهاده شده است. دیری در کنار کلیسا وجود دارد که در چهار طرف آن اتاقهایی وجود دارد که طبقه فوقانی آن جهت استراحت و طبقه زیرین آن محل اصطبل چهارپایان می‌باشد. کلیه اتاق های همکف و طبقه فوقانی دیرها مرمت شده و هم اکنون مورد استفاده زایرین، نگهبانان و نیروهای فنی می باشد.

جهت دیدن کلیسای سنت استپانوس میتوانید با زدن روی لینک زیر، با تور تبریز همراه شوید:
www.mahbantour.com/destination/tabriz-city-and-arasbaran-jungle