بادگیرها را بالای آب انبارها و دهانه معدن‌ ها برای تهویه و پاکسازی هوا می‌ سازند. در خانه‌ ها هوای خنک از بادگیر، که نوع ابتدایی تهویه مطبوع به شمار می‌ رود، به اتاق‌ های طبقه همکف یا زیرزمین‌ ها فرستاده می‌ شود. بادگیر از عناصر و سمبل‌های معماری ایرانی هستند، ولی امروزه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه استفاده می‌شوند. استفاده از بادگیر از سال‌ های بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیرها با اشکال مختلف در شهرهای مرکزی و جنوب ایران ساخته شده که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده‌ اند. تا قبل از اختراع کولر برقی و گسترش آن در شهرهای مختلف، از بادگیر در ابنیه مختلف مسکونی، مذهبی و خدماتی استفاده می‌شده است و هنوز هم می‌توان باقیمانده این بادگیرها را در اقلیم گرم و مرطوب جنوب در شهرهایی مانند بندر عباس، بندر لنگه، قشم، بوشهر و اقلیم گرم خشک نواحی مرکزی مانند کرمان، نایین، یزد، طبس، کاشان، سمنان، اصفهان و حتی نواحی جنوب شهر تهران مشاهده کرد.

یکی از عجیب ترین بادگیرهای جهان در استان کرمان ساخته شده که از مقاصد گردشگری در سیرجان نیز محسوب می شود. بادگیر چپقی سیرجان به تقلید از دودکش ها و هواکش کشتی های قدیمی طراحی شده و سبک معماری فوق العاده ای دارد که برای خانه سید علی اصغر رضوی، اولین پزشک شهرستان سیرجان ساخته شده است. نمونه بادگیر چپقی در کشور وجود ندارد. بادگیر معمولاً چهارگوش است و در دیوارهای چهارگانهٔ آن چند سوراخ تعبیه شده‌ است. درون بادگیر با تیغه‌ ها و جدارهایی که از خشت یا چوب و خشت ساخته شده‌ است، به چند بخش تقسیم می‌ شود. این بادگیر در زمان رضاشاه پهلوی و به تقلید از دودکش‌ ها و هواکش‌های کشتی‌ های قدیمی ساخته شده است. بادگیر چپقی مانند برجک هایی هستند که روی بام خانه های کویری ساخته می شوند و در قسمتی از آن یک حوضچه قرار دارد. بادگیرها باد را به داخل هدایت می کنند و با برخورد باد به آب حوضچه، فضا خنک می شود. بادگیرهای چپقی اما به جای فضای مکعبی شکل خارجی، چند لوله‌ خم زانویی دارند که با شبکه های هندسی منظمی به هم مرتبطند و باد را از جهت های مختلف به خانه هدایت می کنند. البته زیبایی این بادگیرهای چپقی فقط به خاطر فرم خاص آنها نیست. بدنه خارجی لوله های بادگیر با قطعات کوچک آجرهای هندسی شش ضلعی تزئین شده و جلوه زیبایی به بنا داده است.
سید محمد شجاعی معمار و سازنده بادگیرهای چپقی، در راه بازگشت از سفری که با کشتی می‌ پیموده، توجه وی به خنک بودن استراحتگاه کشتی جلب می‌ شود که علت آن را در معماری خاص دودکش های کشتی می‌ یابد. او با تلفیق از این ایده به فکر ساختن بادگیری به شکل دودکش‌ های کشتی در شهر خود افتاد که جهت خنک نگه داشتن داروهای منازل طبیبان مورد استفاده قرار گرفت.