جاذبه‌های تاریخی شهر بیرجند

این شهر شرقی، از قدیم‌الایام، هم‌گام با دیگر شهرهای ایران زیبا و سربلند، تاریخ را درنوردیده است. شهرهای تاریخ دیده از هر دوره‌ای و از هر حادثه‌ای کوله‌باری از خاطره به غنیمت برمی‌دارند و بر دوش خود بار سنگین مسئولیتی بزرگ قرار می‌دهند. پس از قبول این مسئولیت بر عهدۀ شهر است که خاطرات از سر گذرانده را برای تازه نفس‌ها که تاریخ را ندیده‌اند بازگو کند.

بیرجَند یکی از همین شهرهاست. تاریخی که از سر گذرانده است، آثاری از خود به جا گذاشته است و این شهر با آغوش باز منتظر مهمانان خود نشسته است تا قصۀ خود را روایت کند. برای نشستن پای قصۀ این شهر شرقی، اجاره آپارتمان در بیرجند را انتخاب کنید و در کمال آرامش خاطر به این شهر سفر کنید. در ادامه به آنچه جذاب و دیدنی است اشاره می‌کنیم.

قلعه تاریخی بیرجند

قلعه بیرجند یا دژ بیرجند، با نام‌های قلعه ته ده و پایین شهر نیز شناخته می‌شود. این بنا، بزرگترین بنای تاریخی بیرجند است که بر فراز بلندترین تپه باختری این شهر جای گرفته است.

مدرسه شوکتیه

شهر بیرجند یک مدرسۀ قدیمی، به نام مدرسه شوکتیه، دارد. مدرسه شوکتیه، سومین مدرسهٔ آموزش به سبک نوین و پس از مکتب‌خانه‌های سنتی است. اولین آن دارالفنون تهران است و دومی رشدیه تبریز.

این بنا ابتدا به نام حسینیه شوکتیه توسط امیر اسماعیل خان معروف به شوکت الملک اول ساخته شد. ساخت این بنا از سال ۱۳۰۸ ه‍.ق تا سال ۱۳۱۲ به طول انجامید. استادان و معماران یزدی مسئولیت ساخت این بنا را به عهده گرفته بودند و آن را به انجام رساندند.

در سال ۱۳۲۶ هجری قمری یعنی سال ۱۲۸۲ هجری شمسی، این ساختمان به دست محمد ابراهیم خان علم (شوکت الملک دوم)، پدر اسدالله علم به مدرسه تبدیل شد. در شهریور ماه ۱۳۸۲ همایشی به مناسبت یکصدمین سالگرد تأسیس مدرسه شوکتیه در دانشگاه بیرجند برگزار گردید.

عمارت و باغ اکبریه

باغ اکبریه که یکی از بناهای تاریخی این شهر است، در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو با شمارهٔ ثبت ۲۳۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده‌است. این باغ در انتهای خیابان معلم در روستای اکبریه که از توابع استان خراسان جنوبی می‌باشد، واقع شده‌است. گسترش شهری بیرجَند سبب شده که هم‌اکنون این باغ در محدودۀ شهر باشد.

آرامگاه حکیم نزاری

آرامگاه سعد الدین نزاری قهستانی، ملقب به حکیم نزاری، سراینده و شاعر سدۀ هفتم هجری، یکی از نقاط دیدنی و تاریخی شهر بیرجَند است. این آرامگاه در بافت قدیمی شهر واقع شده‌ است. طرح این بنا از معماری ایرانی-اسلامی گرفته شده است. این بنا در ۲۴ خرداد ۱۳۹۶ به شماره ۳۰۱۶۳ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد. این آرامگاه هم‌اکنون در خیابانی که به نام این حکیم و شاعر نامی، حکیم نزاری نامیده شده، قرار دارد.

خانه پردلی

خانه پردلی، خانه‌ای سنتی ساخته شده با آجر و گچ و آهک است. این خانه مربوط به دوره قاجار است. این بنا یکی از آثار قدیمی به سبک درونگرا در مناطق گرم و خشک است. این اثر تاریخی در بیرجَند، محله چهار درخت ، خیابان شهید منتظری واقع شده. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه پردلی نمایانگر یک منزل سنتی با مصالح آجر، گچ و آهک است. این خانۀ سنتی، سر در ورودی، هشتی، دالان، حیاط مرکزی، ایوان ستون‌دار و اتاق‌هایی اطراف حیاط دارد. دو کتیبه روی قوس‌های هلالی بین ستون‌ها دیده می‌شود. روی این دو کتیبه لاحول ولا قوة الّا بالله نوشته شده است.

ارگ کلاه فرنگی

ارگ کلاه فرنگی نیز یکی از آثار تاریخی شهر بیرجَند است. این بنا یادگار دورۀ قاجار است و بین سالهای ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته شده‌است. این ساختمان در گذشته، به نام‌های دیگری همچون ارگ حسام الدوله، قصر بی‌بی عروس و ارگ سرکار خوانده می‌شد.

این بنا، صرف نظر از فرم زیگوراتی آن در بخش هم‌کف، کاملترین نقشه و فضاسازی را دارد. قسمت ورودی ارگ، جلوتر از طبقه هم‌کف ایجاد شده‌ و با چندین قوس طاق‌های زیبایی را در بنا به وجود آورده‌ است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

روستای آن ها روستای لی لی پوت ها نیز گفته می شود. خانه های روستا، سقف های کوتاه دارند و با خشت و گل ساروج ساخته شده اند.