صومعه ریلا در نیمه اول قرن دهم، در کوه‌های ریلا در ارتفاع 1147 متری از سطح دریا و بین رودخانه‌های دراشلیاویتسا و ریلسکا در فاصله 117 کیلومتری شهر صوفیه و 41 کیلومتری بلاگوگراد ساخته شده است. این صومعه در ابتدا دیر کوچکی در کنار غار محل عبادت سنت ایوان، اولین زاهد بلغاری که در این منطقه مستقر شد، بود. سپس شاگردانش صومعه ریلا را در این منطقه بنا کردند. سنت ایوان را پس از مرگش در سال 946، در همین غار به خاک سپردند.

محوطه کلیسا که شامل معبد مریم باکره، برج هرلیو، موزه، اقامتگاه، کلیسا، 300 اتاق و دیگر ساختمان‌هاست، 8000 متر مربع وسعت دارد. یک دیوار سنگی به ارتفاع 22 متر این محوطه را در بر گرفته است. در قسمت داخلی و خارجی کلیسای مریم باکره، نقاشی‌های زیبایی به چشم می‌خورد. قدیمی‌ترین و مستحکم‌ترین ساختمان دیر، یعنی برج هرلیو که در قرن 14 میلادی ساخته شده، کارکرد دفاعی داشته و همچنین، محل خلوت کردن راهبان بوده است. در ارتفاع 24 متری این برج و در طبقه پنجم آن، کلیسای کوچکی به نام تجلی خدا ساخته شده است. در موزه صومعه ریلا نیز می‌توانید شاهد آثار تاریخی زیبایی از جمله صلیب رافائل ساخته شده از چوب باشید.

این دیر مقدس در قرن 19 میلادی به شکل امروزی درآمد؛ البته بخش کوچکی از بال شرقی صومعه در قرن 20 به آن اضافه شد. صومعه ریلا در سال 1976 میلادی یکی از میراث تاریخی حفاظت‌ شده بلغارستان شناخته شد و در سال 1983 نام آن در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. گفتنی است صومعه ریلا همواره جزء مراکز فرهنگی و آموزشی بلغارستان و یکی از نمادهای فرهنگی، تاریخی و معماری این کشور بوده است که هر ساله مورد توجه گردشگران زیادی از سراسر دنیا قرار می‌گیرد.